|
u diyaar garowga qiyaamaha
1- Labaaleyda: -
1p07
Ma jiraan wax ka wanaagsan labo sifo:
- ilaahey oo la rumeeyo
- iyo muslimiinta oo wax lo taro,
mana jiraan wax sifo ka xun:
- ilaahey oo waxa uu keligiis xaq u leeyahay cid kale lala wadaajiyo
- iyo muslimiinta oo la dhibo.
2p08
- Ruuxii qabri gala sahay la'aan wuxuu la mid yahay sidii isaga oo doon la'aan badda fuulay.
03
- Adduunyada waxaa lagugu ciseeyaa maalka,
- aakhirana camalka suubban.
4p09
- Hammi adduunyo waa mugdiga qalbiga,
- hammi aakhirana waa nuurka qalbiga.
5p10
- Ruuxii cilmi ku raad jooga, janno ayaa ku raad joogta,
- ruuxii macsi ku raad jogana, naar ayaa ku raad joogta.
06
- Ruux fiicani alle ma caasiyo,
- ruux xikmad lehna adduunyo kama doorto aakhiro.
7p11
- Ruux raasumaalkiisu noqdo alle ka cabsi, carrabayada ayaa ka caajisa tilmaamidda ribixiisa,
- ruuxii raasumaalkiisu noqdo adduunyana, carrabyada ayaa ka caajisa tilmaamidda khasaaraha.
08
- Dembi kasta ee ka yimaada shahwo rajo ayaa dembi dhaafkeeda laga qabaa,
- dembi kasta ee kibir ka yimaadase, rajo lagama qabo dembi dhaafkeeda,
waayo
- dembigii ibliis galay kibir buu ka yimid,
- simbiriirixii nabi aadamse cs, shahwo (waxa naftu jeceshahay) ayuu ka timid.
09p12
- Ruuxii dembi gala isaga oo qoslaya, isaga oo ooyaya ayuu ilaahey naarta geliyaa,
- ruuxiise ilaahay addeeca isaga oo ooyayana, isaga oo qoslayuu ilaahay jannada geliyaa.
10
- Ha fududeysanin dembiyada yaryar waayo dembiyada waaweyni waxay ka dhex dhashaan dembiyada yaryar.
11
- Dembi kama weyna dembi kibir lagu sameeyey,
- dembina kama yara dembi tawbad keen fiican lagu xijiyey.
12 Waxaa la yiri:
- Go'aanka qofka allihiis dhab u aqooday waa shukri iyo u mahad celin alle,
- Go'aanka qofka adduunyada ku nacay qiimo darrideedana waa duco iyo alle bari,
- waayo qofka alle dhab u aqoonsaday alluu toos
u abbaaraa,
- qofkase adduunyo dhab u aqoonsadayse naftiisa keliya ayuu kala cararaa.
13
- Ruuxa mooda in cid ilaahiis uga naxariis badani jirto waxaa yar aqoonta uu allihiis u leeyahay,
- qofka mooda in wax naftiisa uga cadawsani jiraan waxaa yar aqoonta uu naftiisa u leeyahay.
14 Aayadda: Fasaadku wuxuu bad iyo berri ugu faafay sabab uu bini aadanku leeyahay, waxaa la yiri
- Berriga la sheegayo waa carrabka,
- badduna waa qalbiga,
- marka uu carrabku fasaado waxaa ku ooya nafafka,
- markuu qalbigu fasaadana malaa'iktaa ku oysa.
15p13 Waxaa la yiri:
- Shahwo raacu boqorrada ayey addoommo ka dhigtaa,
- samirkuna addoomada ayuu boqorro ka dhigaa,
miyaadan arag qisadii Nabi Yuusuf cs iyo Sulaykha?.
16 Waxaa kale oo la yiri: Alla nasiib badanaa jannuu galay:
- ruuxa uu caqligiisu hoggaamiyo hawadiisana u xabbisnaato,
- Naarna waxa galay ruuxa hawadiisu hoggaamiso caqligiisuna u xabbisnaado.
17 waxa la yiri:
- Ruuxii ka taga dembiyada qalbigiisa ayaa fududaada,
- ruuxii xaaraanta ka taga ee xalaasha cunana fikirkiisa ayaa saafi noqda,
waxana la sheegay in uu ambiyadiisii qaar ka mid ah ilaahey u waxyooday:
- igu addeec wixii aan ku amro,
- hana igu caasinin wixii aan kaa waaniyo.
18p14 Waxa la yiri:
- Caqliga kaamilnimadiisu waa raacitaanka wixii alla weyne raalli geliya,
- iyo ka fogaanshana wixii alle weyne ka caraysiiya.
19 Waxa la yiri:
- Ruux fiicani meeshii uu tagaba marti kama noqdo,
- ruuxa xumina xataa halkuu ku dhashay waddani kuma noqdo.
20
- Ruuxa daacadda ugu dhawaada ilaahey dadka ayuu ka martiyoobaa.
21
- Sida jirku inuu noolyahay dhaqdhaqaaqiisa loogu garto,
- ayaa aqoonta allena dhaqdhaqaaqa daacada loogu gartaa.
22
.
- Dembi oo dhan asalkiisu waa adduunyo jacayl,
- asalka fitno oo dhamina waa xiriirinta rixinka iyo bixinta zakada oo la diido.
23 Waxa la yiri: CCCCCCCCCC
24 Waxa la yiri: nicmada alle oo la qariyo waa shallayto, la saaxibidda ruuxa doqonka ahina waa nasiib darro.
25p15
Gabayaa ayaa yiri:
- Ruuxa adduunyo dhex dabaashee, hawa badniyi sirtayow,
- ama gaflo iyo maahsani ku sugan, ilaa ay ajashiisu uga soo dhawaatow,
- geeridu kedis bay ku imaanee, qabriguna waa santuuqa camalka,
- u sabar dhibaatada adduunyo, ajashaada horteed dhiman mayside.
2- Saddexleyda: -
26p16
Suubanaha ayaa yiri baa la yiri:-
- Ruuxa isaga oo nolol xumo ka cabanaya waagu u beryo wuxuu la mid yahay isaga oo rabbigiis ka cabanaya,
- Ruuxa waagu u beryo isaga oo arrimo adduunyo u murugaysanna wuxuu waagu u beyey isaga oo ilaahiis u caraysan,
- ruuxa ruux hantiile ah hantidiisa darteed isugu jilciyq, 3 meelood, 2 meel oo diintiisa ah ayaa deysay.
27
Saddex shey saddex kuguma sii daa-imaan:
- Hantiyu taajirnimo kuguma sii hayso,
- xinnaysina shaabnimo kuguma sii hayo,
- daawona caafimaad kuguma sii hayso.
28p17
- Wanaag isku jeclaysiinta dadku waa caqliga barkiis,
- su'aal wanaagguna waa cilmiga barkiis,
- maamul wanaagguna waa nolosha barkeed.
29
- Ruuxa adduunyo isaga taga (naca) ilaahey baa jeclaada,
- ruuxa dembiyada isaga tagana malaa'iktaa jeclaata,
- ruuxa damaciisa muslimiinta ka xakameeyana muslimiita ayaa jeclaata.
30
- Nicmo adduunyo islaamka ayaa kuugu fiican,
- wax aad ku mashquushana daacadda alle ayaa kuugu fiican,
- wax aad ku cibro qaadatana geerida ayaa kuugu fiican.
31-
- Badanaa inta nicmo loogu seeto dheereeynayo,
- badanaase inta wanaag lugu fitnaynayo,
- badanaase inta ceebteeda oo loo asturay ku sirmaysa.
32p18-
Waxa la sheegay in zabuur dhexdeedalugu waxyooday, in qofka caaqilka ah laga rabo in uusan ku mashquulin wax aan ahayn
3 dan arrimood:
- U sahay qaadashada geerida,
- raadinta wax uu ku noolaado
- iyo raadinta macaan xalaal ah.
32
Waxa la yiri abuu hurayra wuxuu yiri:
3 waa badbaadiso, 3 waa halaagto, 3 waa darajooyin, 3 na waa dembi-dhaaf:
3 da badbaadiso waa:
- alle weyne oo looga cabsado muuqaal iyo qarsoodiba,
- wanaagga oo aad abbaarto abaar iyo aaranba,
- iyo in aad ruux caaddil ah noqoto caro iyo farxadba.
3 da halaagto na waa:
- bakhaylnimo xun,
- hawadaada oo aad raacdo,
- iyo naftaada oo ku cajabisa.
3 da darajooyinna waa:
- salaanta oo aad badiso ama nabadda oo aad daaha ka qaaddo,
- baahane aad quudiso
- iyo dadku markii ay habeenkii hurdayaan oo aad tukato.
3 da dembi-dhaaf na waa:
- Xilliga qaboobaha oo aad weysada ku xeel dheeraato,
- gommodahaaga oo aad jamaca salaadda ugu saan-qaaddo
- iyo salaadda oo salaad kale ku sugato.
33p19
Jibriil cs wuxuu yiri: Muxammadow scw:
- Noolow intii aad doonto e mayd baan noqon,
- jeclowna wixii aad doonto e mar un baad ka tegi,
- wixii aad doontana camal falo e waa lagaa abaal marin.
34
Waxa la sheegay in 3 ruux ilaahay uu harsiin doono hooska carshigiisa maalin aan hooskiisa mooyee hoos kale jirin:
- Ruuxa waqtiyada la dhibsado weyso qaba,
- masaajiddana aada waqtiyada mugdiga,
- iyo qofka ruuxa gaajaysan quudiya.
35p20
Waxa la sheegay in nabi ibraahim cs lagu yiri: muxuu ilaahay kaaga dhigtay saaxiibkiis(ma ahan keenna oo akle) ee uu yiri 3 shey dartood:
- Amarka alle ayaan amar kasta oo kale ka doortay,
- kam welwelin wax uu alle ii dammaanad qaaday,
- ma cashayn oo ma qadeyn marti la'aanteed.
35
Waxa la yiri: 3 shey culayska ayey kaa qaadaan:
- Xuska alle sw,
- la kulanka awliyada alle,
- iyo hadalka dadka xikmadda leh.
36
Xasanul Basri wuxuu yiri baa la yiri:
- Qofkii aan edeb lahayni cilmi ma leh,
- ruuxa aan samir lahayni diin ma leh,
- ruuxa aan xalaal quute ahaynna wax la dhawaysto ma leh.
37
Waxa la weriyey in Nin reer banii israa'iil ahaa u baxay safar uu cilmi ku doonanayey, warkii ayaa gaaray
Nabigii berigaas joogey, kaddibna u yeeray ninkii, wuxuuna ku yiri: Wiilow, waxa aan kugu waaninayaa
3 sifo oo ay ku jirto cilmigii dadkii hore iyo cilmiga dadka dambe:
- Ilaahay ka cabso qarsoodi iyo muuqaalba,
- Carrabkaaga khalkhiga ka cesho hana uga sheegin wax aan wanaag ahayn,
- iskana eeg rootiga aad cunayso ilaa aad xalaal keliya quudato,
halkaas ayuuna wiilkii safarkii uu u bixi lahaa uga joogsaday.
38p21
Waxa la weriyey in Nin reer banii israa'iil ahaa uu aruuriyey 80 sanduuq oo cilmi ah, waxse uusan u tarin cilmigiisii,
kaddib waxa la yiri ilaahey baa u waxyoodey nabigii berigaas joogey, oo ku yiri ku dheh ninkaas, haddii aad aruurisid cilmi fara badan waxba kuma tarayo ilaa aad ka samayso 3 shey:
- Ha jeclaanin adduunyo guri mu'miniin ma ahane,
- Ha la saaxiibin shaydaan, saaxib mu'min ma ahane,
- qofnana ah dhibin, xirfad mu'min ma ahane.
39p22
waxa la yiri Sulaymaanu daaraani ayaa tahajudkiisii habeenkii ku yiri: Ilaahooooow!,:
- haddii aad dembigayga igu soo oogto, cafwigaaga ayaan kugu baryaa in aad cafisid,
- haddii aad bakhaylnimadayda igu eedayso, waxan kugu baryaa qaninimadaada,
- haddii aad naartaada i geysana (allow naga badbaadi), ahlu naarka waxan u sheegayaa in aan ku jeclahay.
40
Waxa la yiri dad waxaa ugu nasiib badan ruuxii leh:-
- qalbi wax og,
- jir sabra,
- iyo qanaacad waxa gaantiisa ku jira.
41
Ibrahimu nukhaci waxa la sheegay inuu yiri, Dadkii idinka horreeyey waxay ku halaagsameen 3 arrimood:
- Hadalka siyaadada ah,
- cuntada siyaadada ah
- iyo hurdada siyaadada ah.
42p23 Yaxye mucaad raaziyi waxa laga sheegay in uu yiri: Waxa nasiib leh Ruuxii adduunyo ka tegey intii aysan ka tegin,
oo qabrigiisa sii dhistay intii uusan gelin, oo rabbigi raalli geliyey intii uusan la kulmin.
43
Seyd cali wuxuu yiri baa la yiri Ruuxii aan haysan sunnada alle iyo sunnada rasuulkiisa iyo sunnada awliyadiisa
waxba gacanta uguma jiraan, waxa la weydiiyey waxa ay kala yihiin saddexdaas sunno, wuxuu yiri:
- Sunnada alle waa sirta oo la qariyo,
- unnada rasuulka alle, waa kala agaasinka dadka,
- Sunnada awliyada alle, waa dhibka dadka oo wanaag loo fasirto.
44
- Ruuxa aakhiradiisa u shaqeeya, ilaahey baa ka kaafiya amuraha adduunkiisa iyo aakhiradiisa,
- Ruuxa arrimihiisa qarsoon wanaajiya, ilaahey baa arrimihiisa muuqda wanaajiya,
- Ruuxa waxa ilaahey ka rabo wanaajiya, ilaahey baa waxa dadka kala dhexeeya wanaajiya.
45
Seyd calina rc waxa laga sheegay inuu yiri:
- Noqo alle xaggiisa kan dadka ugu wanaagsan,
- naftaada xaggeedana kan dadka ugu shar badan noqo,
- dadka xaggiisana noqo qof iyaga ka mid ah.
46p24
Cuzayr baa la yiri ilaahey baa u waxyooday oo ku yiri Cuzayrow:
- haddii aad dembi yar samayso ha eegin yaraantiisa ee eeg cidda aad dembiga ka gashay,
- haddii aad arzaaq yar heshana ha eegin yaraanteeda ee eeg cidda kugu arzaaqday,
- haddii ay dhibaato kugu dhacdana ha iiga dacwoon khalkhigayga, sida aanan aniguba kaaga
dacwoon malaa'iktaydu markii ay xumahaaga sare iigu soo qaaddo.
47
Xaatim al asam waxa la sheegay inuu yiri Maalin kasta ee i soo marta shaydaanku wuxuu i yiraa:
- maxaad cunee?
- maxaad lebbisee ?
- xaggaad degee ?,
waxanna ku iraa:
- waxan cunaa geeri,
- waxanna lebbisanaa Karfan,
- waxanna degaa Qabri.
48p25
Suubanaha ayaa yiri baa la yiri Qofkii ka baxa hooska macsida ee u baxa cisada daacada:
- waxa ilaahey taajiriyaa maal la'aan,
- wuxuuna gacan siiyaa askeri la'aan,
- wuxuu sharfaa tol la'aan.
49
Suubbanuhu ayaa la yiri maalin buu ku soo baxay asaxaabtiisa oo yiri sideed ku barideen? waxayna yiraahdeen Mu'minnimaan ku barinnay, wuxuuna yiri maxaa caddayn u ah iimaankiinna? waxayna ku jawaabeen:
- Belada ayaan ku sabarnaa,
- nicmadaan ku shukrinaa,
- xukunka allena ku raalli noqonnaa,
markaa ayuu suubbanuhu ku yiri: Rabbiga kacbada ayaan ku dhaartaye mu'miniin baad tihiin.
50
waxa la sheegay in ilaahey u waxyooday qaar ka mid ah ambiyadiisii oo ku yiri:
- Ruuxii ila kulma isaga oo i jecel, jannadayda ayaan geliyaa,
- ruuxii ila kulma isaga oo iga baqayana naartayda ayaan ka fogeeyaa,
- ruuxii ila kulma isaga oo iga xishoonayana malaa'iktii ka soo qortay ayaan dunuubtiisii illowsiiyaa.
51p26
Ibnu mascuud waxa laga sheegay inuu yiri:
- Gud wixii alle kugu farad yeelay waxad noqon ruuxa dadka ugu cibaadada badane,
- wixii alle kaa reebana ka fogow, waxaad noqon ruuxa dadka ugu zaahidsane,
- wixii alle kuu qorayna ku raalli noqo, waxad noqon ruuxa dadka ugu taajirsane.
52
Saalix al marqaddi waxa la sheegay inuu guryo badan oo cidlo ah soo ag maray ee uu yiri:
- aaway dadkaagii hore?,
- aaway kuwii ku cammiri jirey?,
- aawayna kuwii ku degganaan jirey?,
markaa ayaa cid uusan arkayni ku tiri baa la yiri:
- Raadadkoodii way go'een,
- jismiyadoodiina ciidda ayey ku hoos dhammaadeen,
- camalladoodiina luqunyaalkooda ayey suranyihiin.
53
Seyd Cali rc waxa laga sheegay inuu yiri:
- Ka horrey cidda aad doonto adiga ayaa hoggaamiyihiisa ahe,
- tuugsana cidda aad doonto adiga ayaa addoonkiisa ahe,
- kana kaaftoon ciddii aad doonto adiga ayaa waalkiis ahe.
54
Yaxye Mucaad waxa laga sheegay in uu yiri:
- Adduunyada oo kulligeed la qaato waa ka tegidda kulligeed,
- Ruuxii kulligeed ka taga wuxuu qaatay kulligeed,
- ruuxii kulligeed qaatana, wuxuu ka tegey kulligeed,
qaadashadeedu waa ka tegiddeeda, ka tegiddeeduna waa qaadashadeeda.
55p27
Ibraahim al ad-ham waxa laga soo sheegay in lugu yiri: Maxaad zaahidnimada ku heshay, ee uu yiri 3 shey baan ku helay:
- Waxan arkay qabriga oo cidlo ah, oo aanan wehel u wadan,
- waxanna arkay waddo dheer oo aanan sahay u wadan,
- waxanna arkay qaalliga oo jabbaar ah, oo aanan wax gar ah u wadan.
56
Shibli waxa laga sheegay inuu yiri Ilaahoooow!:
- waxan jecelahay in aan xasanaadkayga oo dhan kugu wareejiyo weliba aniga oo baahan oo daciif ah, sidee ayaadan u jeclaanayn in aad dunuubtayda oo dhan iga daadiso weliba adiga oo iga kaaftooma allaheeyow?
wuxuuna yiri:
- haddii aad rabto in aad ilaahay weheshato, ka cidlow naftaada,
waxa kale ee uu yiri:
- haddii aad dhedhemin lahaydeen macaanka alle weheshiga, waxa aad baran lahaydeen qaraarka alle ka cidlowga.
57
Xaamid allafaaf waxa la sheegay in uu nin ku yiri i waani, ee uu ninkii yiri diintaada u samee jaldiga musxafka oo kale,
waxana la weydiiyey muxuu yahay jaldiga musxafku, wuxuu yiri waa:
- ka tegidda hadalka intiisa aan muhiimka ahayn,
- ka tegidda adduunyada inteeda aan muhiimka ahayn,
- iyo ka tegeidda dhex galka dadka intiisa aan muhiimka ahayn,
kaddibna ogow in asalka zuhdigu yahay:
- maxaarimta oo aad keeda yar iyo keeda weynba ka tagto,
- gudashada faraa'isha oo dhan keeda fudud iyo keeda culusba,
- iyo adduunyada oo aad ehelkeeda u dhaafto, inteeda yar iyo inteeda badanba.
58
Luqmaanul xakiim waxa la sheegay inuu wiilkiisa ku yiri: Wiilkaygow qofku waa saddex qaybood, qayb ilaahay baa iska leh,
qaybna naftiisa ayaa iska leh, qaybna aboor ayaa iska leh:
- qaybta uu ilaahey leeyahay waa ruuxa qofka,
- qaybta uu qofku leeyahay waa camalkiisa,
- qaybta uu aboorku leeyahayna waa jirkiisa.
58p30
Seyd Cali rc waxa la sheegay inuu yiri: 3 waxyaabood waxay kordhiyaan xifdinta (xusuusta), waxayna saaraan balqamka, waana:
- Cadayga,
- Soonka,
- iyo qur'aan aqriska.
59
Kacab al axbaar waxa la sheegay inuu yiri Difaaca mu'miniintu waa 3:
- Masjidka alle,
- xuska alle,
- iyo aqriska alle.
60p31-
Nin xakiim ah ayaa yiri baa la yiri 3 waxay ka mid yihiin khasnadaha eebbe, allena ma siiyo cid uusan jeclaan:
- Faqriga,
- Buktada,
- iyo Samirka.
61
ibnu cabbaas waxa la sheegay in la yiri:
- Maalmaha maalintee u fiican?,
- bilaha bishee u fiican,
- acmaashana camalkee u fiican?
wuxuuna yiri baa la yiri
- Maalmaha Jimco ayaa u fiican,
- Bilahana Ramadaan ayaa u fiican,
- Acmaashana 5 ta salaadood oo waqtigooda la tukado ayaa u fiican.
3 maalmood kaddib ayaa waxaa la yiri Seyd Cali baa maqlay warkaas, wuxuuna yiri baa la yiri:
haddii culummada iyo xikmadlayaasha iyo fuqahada la weydiiyo mashqrib iyo maqrib kuma ay jawaabeen sidaas, aniguse waxan leeyahay:
- Acmaal waxa u fiican tii alle kaa aqbalo,
- Bilahana waxa u fiican tii aad tawbad lagaa aqbalay tawbad keento,
- Maalmahana waxa u fiican tii aad adduunyo ka baxdo adiga oo mu'min ah.
62p32 Gabyaa ayaa yiri:
- Miyaadan arkayn sida ay labada cusubi (habeenka & maalinta) u duqoobayaan, annaguna iska ciyaarayno kor iyo hoosba,
- ha ku sirmin adduunyo iyo nicmadeeda, waddammadeedu waddammo ma ahee,
- una shaqee naftaada geerida horteed, oo yeynan ku sirin walaalaha iyo saaxiibbadan faraha badan,
63
Waxa kale oo la yiri hadduu ilaahey addoon khayr la doono:
- diinta ayuu fahamsiiyaa,
- adduunyaduuna nacsiiyaa,
- ceebaha naftiisuuna tusaa.
64
Waxa la sheegay in suubbaunu csw yiri 3 baa Adduunyadiinna la iga jeclaysiiyey:
- Carafta,
- dumarka,
- iyo salaadda oo la iiga dhigay raaxada indhahayga.
waxaa suubbanaha markaa la fadhiyey baa la yiri asaxaabtiisa, Seyd Abuubakar rc ayaa isna yiri: run baad sheegtay rasuulkii allow, anna 3 ayaa adduunyo la iga jeclaysiiyey:
- Daawashada wejiga rasuulka alle,
- hantidayda oo aan rasuulka alle ku bixiyo,
- iyo in ay gabadhaydu rasuulka alle la joogto,
Seyd Cumar rc ayaa isna yiri run baad sheegtay Abuu bakarow, anna 3 baa adduunyo la iga jeclaysiiyey:
- Khayrka oo aan faro,
- xumaanta oo aan reebo,
- iyo maro duugowday.
Seyd Cusmaan rc ayaa isna yiri run baad sheegtay Cumarow, anna 3 baa adduunyo la iga jeclaysiiyey:
- Dherjina baahanaha,
- arrad tirka ruuxa qaawan
- iyo aqrinta Qur'aanka,
Seyd Cali rc baa isna yiri run baad sheegtay Cusmaanow, anna 3 baa adduunyo la iga jeclaysiiyey:
- Sooridda martida,
- Soonka kulaylaha,
- iyo seefta jihaadka.
iyadoo arrinku halkaas marayo, ayaa waxaa la yiri waxaa yimid Malakul Jibriil cs, wuxuuna yiri ilaahay baa i soo diray markuu maqlay hadalladiinnii, wuxuuna ku amray in aad i weydiiso (rasuulkii allow), haddii aan reer adduunyo ahaan lahaa wixii aan jeclaan lahaa, markaa ayuu (suubbanuhu) yiri maxaad jeclaan lahayd haddii aad reer adduunyo ahaan lahayd?, Jibriil cs wuxuu ku jawaabay 3 dan:
- In aan hanuuniyo kuwa baadiyeysan,
- in aan wehliyo mu'miniinta cidlaysan,
- iyo in aan u kaalmeeyo saaxibul ciyaalka faqiirka ah.
markaa ayuu Malakul Jibriil cs sii raaciyey Rabbul Cizza wuxuu addoommadiisa ku jecelyahay 3 sifo:
- Inta ay karaan oo ay quuraan,(wuxuusan karin luguma kallifin),
- markii ay shallaayaan in ay hooyaan (tawbad keenayaan),
- iyo in ay ku sabraan dhibka adduunyo. (nimco ayaa ka dambaysee). 65p34
Ruux Xikmad badan ayaa yiri:
- Ruuxii caqligiisa isku halleeya wuu lumaa.
- Ruuxii hantidiisa isku weyneeyana wuu yaraadaa.
- Ruuxii Makhluuq isku ciseeyana wuu dulloobaa.
66
Mar kale ruux xikmad badan ayaa yiri Miraha fahmidda diinta waxaa lugu gartaa 3 calaamo:
- Alle ka xishoodka,
- Alle jacaylka,
- iyo alle weheshiga.
67 .
Suubbana ayaa yiri baa la yiri:
- Diin jacaylku waa tiirka aqoonta,
- dhawrsaniduna waa calaamadda yaqiinta,
- Madaxa ama fiinta yaqiintuna waa taqwo iyo qaddarka alle oo lagu raalli noqdo.
68p35
Sufyaan bin cuyayna rc ayaa yiri baa la yiri:
- Ruuxii alle jeclaada, ruuxii alle jecelyhuu jeclaadaa,
- Ruuxii, ruuxa alle jecelyahay jeclaadana, wixii alle wax ku jecladuu jeclaadaa,
- Ruuxii waxa alle wax ku jeclaado jeclaadana, in aan dadku aqoon buu jeclaadaa.
69
Suubbanaha waxa la ga sheegay in uu yiri: jacaylka runta ah 3 calaamo ayaa lugu gartaa:
- In uu ruuxa uu jecelyahay hadalkiisa ka jeclaado hadallada kale,
- in uu ruuxa uu jecelyahay halka uu fadhiyo ka jeclaado fadhiyada kale,
- iyo in uu ruuxa uu jecelyahay raalligelintiisa ka jeclaado raalli gelin kale.
70
Wahab munabbih rc waxa laga sheegay in uu yiri Waxaa Tawreed ku qornayd:-
- Ruuxa adduunyada jeceli waa faqiir hadduu doono hantiilaha dunida ha ahaadee,
- Ruuxa alle addeecana waa la wada addeecaa hadduu doono addoon ha ahaadee,
- Ruuxa wuxuu alle siiyey ku qanacsanna waa taajir hadduu doono ha gaajeysnaadee. 71p36
Ruux xikmadan ayaa yiri:
- Ruuxa alle dhab u aqoonsada, khalkhigu wax dhedhen ah uma leh,
- ruuxa adduunyo dhab u aqoonsadana wax damac ah kama galo,
- ruuxa caddaaladda alle dhab u aqoonsadana, cidda dulmisa waxaba uma uma arko.
72
Dinnuunayn al masri waxa la sheegay inuu yiri:
- Cabsade kastaa wuu cararaa,
- doone kastaana wuu dalbaa,
- alle weheshade kastana naftiisuu cidleeyaa.
Waxa kale oo uu yiri ruuxa alle dhab u aqoonsaday:
- waa maxbuus,
- araggiisuna wuu dheeryahay,
- camalkiisuna wuu badanyahay.
Waxa kale oo uu yiri:
- Ruuxa alle dhab u aqoonsaday waa ballan oofiye, qalbigiisuna waa fuurbo, camalkiisuna waa nadiif.
73p37
Sulaymaan al-daaraaniyyi waxa la sheegay inuu yiri:
- Tiirka khayr oo dhan adduun iyo aakhiraba waa alle ka cabsi,
- furaha adduunyana waa dheregta,
- furaha aakhirana waa gaajo.
74
Waxa kale oo la yiri Cibaadadu waa xirfad:
- dukankeedu waa khalwo,
- raasumaalkeedu waa alle kacabsi,
- ribixeeduna waa janno.
75
Maalik Ibnu diinaar waxa laga sheegay inu yiri: Si aad muuminiinta uga mid noqoto saddex, saddex ku wanaaji:
- Kibirka tawaaduc ku hagaaji,
- hawo badnida qaneeco ku wanaaji,
- xaasidnimana waano ku wanaaji.
3- Afarreyda: -
76p38
Suubbana csw waxa la sheegay in uu abaadar rc ku yiri:
- Abaa daroow! Doonta cusboonaysii, baddu way gun dheertahee,
- sahaydana si buuxda u qaado, safarku wuu dheeryahee,
- culayskana fududee, jiirta la fuulayo way adagtahee,
- camalkaagana ikhlaas (nadiif) ka dhig, dembi baaruhu wuu arag badanyahaye.
77p39
Gabyaana wuxuu yiri:
- Waa waajib dadku in ay tawbad keenaan, dembi ka tegiddaase ka sii waajibsan.
- u sabridda masiibooyinkuna way adagtahay, khayrka ku dhaafayaase ka sii adag.
- waqtiga is rog-roggisuna yaab buu leeyahay, maahsanaida dadkaase ka sii yaab badan.
- wax kasta oo imaanaya way dhawyihiin, geeridaase ka sii dhawaan badan.
78
Ruux xikmad badnaa ayaa yiri: Afar way wanaagsantahay afar baase ka sii wanaagsan:
- Ragga xishoodku wuu ku wanaagsanyahay, dumarkuuse uga sii wanaag badanyahay.
- Caddaaladdu qof kasta way ku wanaagsantahay, madaxda ayeyse uga sii wanaag badantahay.
- Tawbaddu shaybka way ku wanaagsantahay, shabaabkayse uga sii wanaag badantahay.
- Deeqsinnimadu taajiriinta way ku wanaagsantahay, fuqaradayse uga sii wanaag badantahay.
79p40
Ruux kale oo xikmad badnaana wuxuu yiri: Afar way fool xuntahay, afar baase ka sii foolxumo badan:
- Dembigu shabaabka waa ku foolxumo, shaybabkuuse uga sii foolxumo badanyahay.
- adduunyo lugu mashquulo jaahilka waa ku foolxumo, caalimkaase uga sii foolxumo badan.
- caajiska cibaadadu dadka dhan way ku foolxuntahay, culummada iyo ardaydaase uga sii foolxumo badan.
- Kibirku hantiileyaasha wuu ku foolxunyahay, fuqaradaase uga sii foolxumo badan.
80
Suubanaha ayaa yiri baa la yiri:
- Xiddiguhu ahlu samada waa ku ammaano, haddii ay daataan xukunku wuxuu ku dhacaa ahlu samada,
- Ahlu baytkayguna ummaddayda waa ku ammaano, hadduu suulana ummadayduu xukunku ku dhacaa,
- aniguna asaxaabteyda ammaano ayaan ku ahay, markaan tagona asaxaabtayduu xukunku ku dhacaa,
- Buuruhuna ahlul ardaha waa ku ammaano, markay tagaanna ahlul arladuu xukunku ku dhacaa.
81
Seyd abuubakar rc ayaa la sheegay in uu yiri: afar, afar ayey ku buuxsamaan;-
- Labada sujuudu sahwi salaadda ayey taam yeelaan.
- Sadaqatul fidriguna soonka ayey taam yeeshaa.
- Fidyaduna xajka ayey taam yeeshaa.
- Jihaadkuna iimaanka ayuu taam yeelaa.
82p41
C/Laahi Bin Mubaarak wuxuu yiri baa la yiri:-
- Ruuxii maalin walba tukada 12 rakco wuxuu gutay xaqii salaadda.
- Ruuxii bil walba ka sooma 3 maalmoodna wuxuu gutay xaqii soonka.
- Ruuxii maalin walba 100 aayadood aqriyana, wuxuu gutay xaqii qur'aanka.
- Ruuxii Jimco walba 1 dirham saddaqaystana, wuxuu gutay xaqii saddaqada.
83
Sayid Cumar rc, wuxuu yiri baa la yiri: Baduhu waa 4:-
- Hawadu waa badda dembiyada.
- Naftu waa badda shahawaatka.
- Geeridu waa badda cumriyada.
- Qabriguna waa badda shallaytooyinka.
84
Seyd Cusmaan rc, wuxuu yiri baa la yiri: 4 shey baan ka dhex helay macaanka cibaadada:
- gudashada faaraa-isha ilaahey.
- Ka fogaanshaha waxa ilaahay xaaraantinimeeyey.
- Faridda samaha ee alle darti loola jeedo.
- Reebidda xumaanta, iyadoo carada alle laga baqayo.
85 Waxa kale oo uu sayid cumar yiri baa la yiri: 4 dushoodu waa fadiilo, gudahooduna waa fariiddo:
- Ku dhex jirka saalixiintu waa fadiilo, ku dayashadooduna waa waajib.
- Aqinta qur'aanku waa fadiilo, ku dhaqankiisuna waa waajid.
- Booqashada qabuuruhu waa fadiilo, u diyaar garowgooduna waa waajib.
- Booqashada mariilku waa fadiilo, dardaaran ka qaadkiisuna waa waajib.
86p42
Seyd Cali wuxuu yiri baa la yiri:-
- Ruuxii jannada caashaqa khayraadkuu u degdegaa.
- Ruuxii naarta dhab uga cabsada shahawaatkuu ka joogsadaa.
- Ruuxii geeri yaqiinsada waxba uma dhedhemaan.
- Ruuxii adduunyo dhab u aqoonsada musiibooyinkaa la fududaada.
87
Suubanuhu cs wuxuu yiri baa la yiri:
- Salaaddu waa tiirka diinta, aamus lagu daro bayna ku sii fadli badantahay.
- Sadaqadu carada alle ayey demisaa, aamus lagu daro bayna ku sii fadli badantahay.
- Soon difaac nuu ka yahay naarta, aamus lagu daro ayuuna ku sii fadli badanyahay.
- Jihaadku waa kuruska diinta, aamus lagu daro buuna ku sii fadli badanyahay.
88p43
Waxa la yiri ilaahey baa u waxyooday nabi reer banii israa'iil ka mid ahaa:-
- Baaddilka oo aad ka aamusto waa ii soon.
- Xaaraanta oo aad xubnahaaga ka xafiddana waa ii salaad.
- Baahida khalqiga oo aad ka adkaysatana waa ii saddaqo.
- Muslimiinta oo aad dhibkaaga ka deysana waa ii jihaad.
89
Ibnu mascuud wuxuu yiri baa la yiri:- 4 waxay ka mid tahay mugdiga qalbiga:-
- Calool dheregsan aabayeel la'aan.
- La saaxiibidda daalimiinta.
- Illoobiyadda dembiyadii hore.
- Hawo badni.
4 na waxay ka mid tahay nuurka qalbiga:-
- calool gaajoon xaaraan ka carar awgeed.
- La saaxiibidda saalixiinta.
- Xusuusnaanta dembiyadii hore.
- Damac yari.
90p44
Xaatimil asam rc wuwuu yiri baa la yiri 4 ruuxii sheegta afar la'aanteed sheegashadiisu waa been:
- ruuxii sheegta jacaylka ilaahey, kana harin wuxuu alle ka reebay sheegashadiisu waa been,
- Ruuxii sheegta jacaylka rasuulka, nacana fuqarada iyo masaakiinta sheegashadiisu waa been,
- ruuxii sheegta jacaylka jannada, saddaqana aan la bixin, sheegashadiisu waa been.
- Ruuxii sheegta cabsida naarta, dembiyadana aan deynin, sheegashadiisu waa been.
91
Waxaa la yiri suubanaha ayaa yiri 4 calaamo ayaa lugu gartaa ruuxa ahlu naarka ah:
- Inuu illoobo dembiyaduu hore u galay iyada oo ilaahay agtina ay ka xafidanyihiin,
- Xusuusashada xasanaadkiisii hore iyada oo uusan ogayn in laga aqbalay iyo in lagu soo tuuray,
- Dadka adduunyada haysta oo uu kor u dayo.
- Dadka diinta haysta oo uu hoos u dayo.
markaa ruuxaas ilaahay wuxuu yiraa, waan rabay oo ima uusan rabin, anna waan kategey.
Ruuxa ahlu jannaha ahna waxaa lugu gartaa 4 calaamo;-
- Xusuusashada dunuubtiisii hore,
- illoobidda xasanaadkiisii hore,
- Dadka hantida adduunyo haysta oo uu hoos u dayo,
- Dadka diinta alle haysta oo uu kor u dayo. 92p45
Ruux xikmadle ah ayaa yiri calaamadaha iimaanku waa 4:
- Alla ka cabsi,
- Xishood,
- Shukri,
- Samir.
93
Suubanaha ayaa yiri baa la yiri hooyooyinka 4 ta ahi waa hooyada dawooyinka, hooyada aadaabta, hooyada cibaadaadka iyo hooyada rajooyinka:
- Hooyada dawooyinku waa cunto yari,
- Hooyada aadaabtu waa hadal yari,
- Hooyada cibaadaadku waa dunuub yari,
- Hooyada hiddidiilooyinku waa samir.
94
Suubbanuhuna wuxuu yiri baa la yiri 4 jawharadood oo ku jira jirka bini-aadamka oo kala ah caqliga, diinta, xishoodka iyo camalka suubban, waxaa jirka ka suuliya 4 shey:
- Caliga waxa suuliya carada,
- Diinta waxa suuliya xaasidnimada,
- Xishoodka waxa suuliya damaca badan,
- Camalka saalixana waxa suuliya xanta.
95
Suubbanaha wuxuu yiri baa la yiri 4 jannada ku jirta ayaa jannada ka khayr badan:
- Ku waaritaanka jannada ayaa jannada ka fiican.
- Khidmada malaa-ikta jannada ayaa jannada ka fiican,
- Derisnimada ambiyada ee jannada ayaa jannada ka fiican,
- Raalli ahaanshaha alle ee jannada ayaa jannada ka fiican.
95p46
ruux xikmad badan ayaa la yiri xalkaaga ka warran, wuxuuna yiri:
- Ilaahey amarki raac baan kula dhaqmaa,
- Naftaydana khilaaf baan kula dhaqmaa,
- khalqigana waano ayaan kula dhaqmaa,
- Adduunyana daruuri baan kula dhaqmaa.
96
Ruux xikmad badan ayaa 4 ta kutub ee samaawiga ah 4 kelmadood ka xushay :
- Tawreed: ruuxii raalli ku noqda wixii alle siiyo, adduun iyo aakhiruu raaxaystay.
- Injiil : Ruuxi shawada dumiya, adduun iyo aakhiruu cisoobaa,
- Zabuur: Ruuxii dadka cibaado uga dhex baxa, adduun iyo akhiruu badbaadaa,
- Furqaan: Ruuxii carrabkiisa dhawra adduun iyo aakhiruu nabad galaa.
97p47
Seyd Cumar rc ayaa yiri baa la yiri, wallaahi in aan weli balaayo la igu imtixaanin illaa 4 nicmadood buu ilaahey igu yeeshay:
- Dunuubteydaa la iiga daadiyey,
- Wax ka weyn baa la iigu beddley,
- Allaa iga raalli noqday,
- Weli ajir baan ku rajaynayaa.
98
C/Laahi bin mubaarak ayaa yiri baa la yiri, nin xakiim ahaa ayaa aruuriyey axaadiith fara badan, wuxuuna ka xushay 40.000 oo xadiith, haddana wuxuu ka sii xushay 4.000 xadiith, haddana 400, haddana 40, haddana wuxuu ka sii xusha 4 kelmadood:
- Wax kasta oo dhaca kalsoonida kuugu dambaysa naag ha siin,
- Wax kasta oo dhaca adduunyo ha ku sirmin,
- Calooshaada ha ku shubin wax aysan karin,
- Ha ka aruusan cilmi wax aan ku anfacayn.
99
Muxammad bin Axmed ayaa yiri baa la yiri aayadda (WASAYIDDAN WAXASUURAN WANABIYAN MINA SAALIXIINA), ilaahey wuxuu Yaxye ugu tilmaamay sayid isaga oo addoonkiisa ah, waayo 4 shey ayuu ka guulaystay:-
- Hawada,
- Ibliiska,
- Carrabka,
- Carada.
100p48
Sayid Cali rc wuxuu yiri baa la yiri adduunyada iyo diintuba way taagnaanayaan inta ay 4 shey jiraan:
- Inta aysan hantiilayaashu wixii loogu nicmeeyey ka bakhaylayn,
- Inta ay culummadu wixii ay barteen ku camal falayaan,
- Inta aysan juhaladu waxaysan aqoon ka kibrayn,
- Inta aysan fuqaradu aakhiradooda ku iibsanayn adduunyadooda.
101
Suubbaha ayaa yiri baa la yiri:
Maalinta qiyaamaha markii ay dadku cabaadaan oo qaarba dhibaato ay la cibaadaysan waayeen sheegtaan ayuu ilaahey subxaanau wa tacaalaa 4 nooc oo dadka ka mid ah xujo ku hor dhigayaa 4 ruux oo dhibka ay sheeganayaan mid kabadan qabey, haddana aan ilaahay marna caasiyin:
- Qofkii yiraa ilaahow hantidiii badneed eed i siisay ayaa i wareerisay waxa la hor keenayaa nabi Sulaymaan csw.
- Qofkii yiraa ilaahow waa la i addoonsanayey oo addoon dad baan ahaa waxa la hor keenayaa nabi Yuusuf csw.
- Qofkii yiraa ilaahow buktaan baan ahaa oo sariir baan saarraan jirey waxa la hor keenayaa nabiyullaahi Ayuub csw.
- Qofkii yiraa ilaahow faqri baa i wareeriyey oo quutulyoonka ayaan la dirirayey waxaa la hor keenayaa nabi Ciise csw.
102p49
Sacad bin bilaal ayaa yiri baa la yiri:
Addoonku hadduu dambaabo ilaahey subxaanahu wt wuxuu ku galladaystaa afar xaladood:
- Arsaaqdiisa kama jaro.
- Caafimaadkiisa kama qaato.
- Dembigiisa korkiisa kama muujiyo.
- Ciqaabtiisana kuma soo dedejiyo.
103
Xaatim al asamna wuxuu yiri baa la yiri:
4 shey qofkii u xawisha 4 meelood jannaduu helaa, waana qofkii:
- Hurdada u xawisha qabriga.
- Faanka u xawisha miisaanka.
- Raaxada u xawisha siraadka.
- Shahwadana u xawisha jannada.
104
Xaamid allafaaf na wuxuu yiri baa la yiri:
4 shey waxan ka raadinnay 4 meelood, qalad bayna ahayd meeshaan ka raadinnay waxan ka helnay 4 meelood oo kale:
- Dheregta maal baan ka raadinnay, waxanna ka helnay qaneeco.
- Raaxada hanti baan ka raadinnay, waxanna ka helnay hanti yari.
- Macmacaanka nicmo ayaan ka raadinay, waxanna ka helnay jir caafimaad qaba.
- Arzaaqdana dhulka ayaan ka raadinnay, waxanna ka helnay samada.
105
Sayid Cali rc wuxuu yiri baa la yiri:
4 shey intooda yaru way badantahay:
- Xanuunka.
- Faqriga.
- Naarta.
- Cadaawadda.
106p50
Xaatim al asam wuxuu yiri baa la yiri:
4 shey 4 keliya ayaa taqaan:
- Qiimaha shaabnimada waxa keliya oo yaqaan ruuxii sheybnimo ku sugan.
- Qiimaha nabad qabka waxa keliya oo yaqaan ciddii ay balaayo haysato.
- Qiimaha caafimaadka waxa keliya oo yaqaan ciddii xanuun hayo.
- Qiimaha nolosha waxa keliya oo yaqaan ciddii geeriyu u soo xaadirto.
107
Shaacir abuu Nawaas wuxuu yiri baa la yiri:
- Haddii aan dunuubteyda eego way badantahay
naxariista rabbigey baase ka sii badan
- uma eki ruux camal uu samaysto saalixnimo ku gaaraya
naxariisa alle ayaanse hoos harsanayaa.
- Mawlahaygu waa alle waana kii i abuurtay
isagaanna addoonnimo u qiranayaa dhulkana isu dhigayaa.
- Hadduu ii dembi dhaafo waa raxmaddiisii
haddiise ay sida kale noqoto maxan bal samayn karaa?
108p51
Suubbanaha ayaa yiri baa la yiri maalinta qiyaamaha:
- Miisaanka ayaa la soo dhigayaa markaa waxa la keenayaa ahlu salaat, miisaan ayaa ajirkoodii loogu oofinayaa.
- haddana waxa la keenayaa ahlu soon, miisaan ayaa ajirkoodii loogu oofinayaa.
- haddana waxa la keenayaa ahlul xaj, miisaan ayaa ajirkoodii loogu oofinayaa.
- kaddib waxa la keenayaa ahlul balaa'(musiibo), looma dhigayo miisaan, loomana kala furayo kutubtoodii, xisaab la'aan ayaa ajirkoodii loogu oofinayaa, illaa ajir badnidooda darteed ay dadkii adduunyadii loogu nicmeeyey ka yiraahdaan allow maxan iyaga oo kale u noqon waayey!.
109p52
Ruux xikmad badan ayaa yiri baa la yiri:
Ruux kasta oo ilmo nabi aadam ah waxaa sugaysa sidii wax la boobayo oo kale in ay 4 qolo u kala boobto:
- Ruuxiisa malakul mawt ayaa iska qaadanaya indhiisa oo shanta ah.
- Hantidiisa warasadiisa ayaa iska qaadanaysa indhihiisa oo shanta ah.
- Jirkiisa aboor ayaa iska qaadanaya indhihiisa oo shanta ah.
- Cibaadadiisiina cid uu dembi ka galay ayaa iska qaadanaysa maalinta qiyaama indhihiisa oo dhanta ah.
110
Nin xikmad badanna wuxuu yiri:
- Ruuxii ku mashquula shahawaatka, waa qasab in ay naago lug ku yeeshaan.
- Ruuxii ku mashquula hanti tacbasho, qasab in ay xaaraan soo gasho.
- Ruuxii ku mashquula arrimaha muslimiinta, qasab in uu maamul soo galo.
- Ruuxii ku mashquula cibaado, qasab in uu cilmi soo galo.
111
Sayid Cali rc ayaa yiri baa la yiri camal cabibaado ah 4 baa ugu adag:
- in aad wax cafiso adiga oo caraysan.
- in aad deeqsi noqoto, adiga oo faqiir ah.
- in aad dhawrsato adiga oo naag la kaliyoobay.
- in aad xaqa sheegto adiga oo hor jooga qof aad ka cabsanayso ama wax ka rabto.
112
Zabuur ayaa la sheegay in ilaahey ugu waxyooday nabi daa'uud cs, in aanuu ruuxa caqliga lihi 4 saacadood ka dhex bixi karin:
- saacad rabbigi la koodayo.
- saacad uu naftiisa xisaabinayo.
- saacad uu u sii socdo saaxibbadiisa u sheega ceebihiisa.
- iyo saacad uu isu daayo naftiisa iyo macaankeeda xalaasha ah.
113p53
Ruux xakiim ah ayaa yiri baa la yiri cibaado oo dhami waa 4:
- oofinta ballammada.
- dhawrista xudduudaha.
- ka sabridda ehelkii kaa dhinta.
- iyo ku raalli noqoshaha wixii aad haysato.
4- Shanleyda: -
114p54
.Suubbanaha ayaa yiri bay yiraahdeen ruuxii 5 fududaysta, 5 buu ku wayaa:
- ruuxii fududaysta culummada, diintuu ku waayaa.
- ruuxii fududaysta madaxda, adduunyaduu ku waayaa.
- ruuxii fududaysta deriska, manaafic buu ku waayaa.
- ruuxii fududaysta marwadiisa, nolol wanaagsan buu ku waayaa.
115
.Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen, ummaddayda waxaa ku imaanaya zaman ama waqti ay 5 jeclaanayaan, shanna illoobayaan:
- Waxay jeclaanayaan adduunyada, waxayna illoobayaan khaatumada.
- waxay jeclaanayaan daaraha, waxayna illoobayaa qubuuraha.
- waxay jeclaanayaan maalka, waxayna illoobayaan xisaabta.
- waxay jeclaanayaan ubadka, waxayna illoobayaan xaqa.
- waxay jeclaanayaan nafta, waxayna illoobayaan ilaahey.
Bari' bay iga yihiin, bari' baanna ka ahay.
116p55
.Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen,ilaahey 5 ma siiyo qofna, illaa wuxuu u diyaariyaa 5 kale:
- ma siiyo shukuri celin illaa wuxuu u diyaariyaa siyaado.
- ma siiyo duco illaa wuxuu u diyaariyaa ijaabo ama ka aqbalid.
- ma siiyo istigfaar illaa wuxuu u diyaariyaa dembi dhaaf.
- ma siiyo tawbad keen illaa wuxuu u diyaariyaa aqbal.
- ma siiyo saddaqo bixin illaa wuxuu u diyaariyaa ka guddoon.
117
Sayid abuubakar rc ayaa yiri baa la yiri mugdiyadu waa 5, waxana ifiya 5 kale:
- waa mugdi adduunyo jacayl, waxana ifiya taqwo.
- waa mugdi dembigu, waxana ifiya tawbad keen.
- waa mugdi qabrigu, waxana ifiya tawxiidka.
- waa mugdi aakhiro, waxana ifiya camaal saalix ah.
- waa mugdi siraadku, waxana ifiya yaqiin hore.
118p56
Sayid Cumar rc wuxuu yiri baa la yiri haddii aanan gayb sheegasho (waxa maqan) ka cabsayn, 5 qof in ay ahlu janno yihiin baan uga marqaati furi lahaa:
- saaxibul ciyaalka faqiirka ah.
- zawjada ninkeedu ka raalli yahay.
- zawjada meherkeedi ninkeeda oo aan haysan ku saddaqaysatay.
- ruuxa labadiisa waalid ka raalli yihiin.
- iyo ruuxa dembi oo dhan ka tawbad keenay.
119
Sayid Cusmaan rc wuxuu yiri baa la yiri 5 arrimood ayaa mutaqiinta lagu gartaa:
- inuusan la fariisan cid aan diintiisu ku islaaxayn kana badiyo ama ka raayo carrabka iyo farjiga.
- haddii ay nimco adduunyo soo gasho, wuxuu u arkaa dhibaato soo gashay.
- haddii uu wax yar diinta ka helo, wuu ka qaniimaystaa.
- calooshiisa xalaal kama buuxiyo, isaga oo xaaraan iska ilaalinaya darteed.
- dadka dhan wuxuu u arkaa inay aakhiradoodii badbaadsadeen, isna halaagsamay.
120
Seyd Caliu rc wuxuu yiri baa la yiri haddii aanay 5 arrimood jirin, dadka dhan saalixiin bay ahaan lahaayeen:
- Jaahilnimo lagu qanacsanyahay oo aan la dareemayn.
- Adduunyo jacayl.
- hantida siyaadada ah oo lala bakhaylo.
- cibaadada is tustuska ah.
- isla toosniada (qummanaha qoorta ku jira).
121p57
.culummadu waxay isku raacday baa la yiri in ilaahey suubbanaha ku karaameeyey 5 sifo oo ah..
122p58
Ibnu camr ibnul caas wuxuu yiri baa la yiri 5 ruuxii laga helo wuu liibaanay adduun iyo aakhiro:
- Waqtiba waqtiga uu ku xigu wuxuu yiraa LAA ILAAHA ILLALLAAHU MUXAMMADDA ....
- markii dhib ku dhaco wuxuu yiraa INNAA LILLAAH WA INNAA ILAYHI RAAJICUUN WALAA XAW..
- haddii loo nicmeeyo wuxuu yiraa ALXAMDU LILLAAHI RABBIL CAALAMIIN ....
- hadduu hawl (aan xumayn) billaabayo wuxuu yiraa BISMILLAAHI R. RAXIIM.
- hadduu dembi ka dhaco wuxuu yiraa ASTAGFIRULLAAHAL CADIIMA WA ATUUBU ILAYHI.
123p59
Xasanul basri au wuxuu yiri baa la yiri 5 xaraf ayaa tawreed ku dhignayd:
- taajirnimo qanaaco ayey ku jirtaa.
- nabadgelyo dhib ka fogow bay ku jirtaa.
- xushmo shahawaat diid bay ku jirtaa.
- raaxo raaxaysi maalmo badan bay ku jirtaa.
- samirna maalmo yar buu ku jiraa.
124
Suubbanuhu swc wuxuu yiri baa la yiri 5 wax ka faa'iidayso intii aan shan wax kuu imaan:
- ka faa'iidayso dhallinyaranimadaada intii aadan duqoobin.
- ka faa'iidayso firaaqadaada intii aadan mashquulin.
- ka faa'iidayso hantidaada intii aadan faqrin.
- ka faa'iidayso caafimaadkaaga intii aadan xanuunsan.
- ka faa'iidayso noloshaada intii aadan dhiman.
125
Yaxye bin mucaad rc wuxuu yiri baa la yiri:
- ruuxii dheregtiisu badato hilibkiisa ayaa bata,
- ruuxii hilibkiisu batana shahawaatkiisa ayaa badata,
- ruuxii shahawaatkiisu bataanna dunuubtiisa ayaa badata,
- ruuxii dunuubtiisu badatana qalbigiisa ayaa qallala,
- ruuxii qalbiguu qallallana wuxuu ku qarqamaa balaayooyinka adduunyo iyo dhaldhalaalkeeda beenta ah.
126
Sufyaanu thawri rc wuxuu yiri baa la yiri 5 ayey fuqaradu dooratay, agniyaduna 5:
Fuqaradu waxay dooratay:
- nafta raaxadeeda.
- qalbiga firaaqadiisa.
- rabbi addoonimadiisa.
- xisaabtii fudaydkeeda.
- iyo darajo tii u sarraysey.
Agniyaduna waxa ay dooratay:
- Nafta tacabkeeda.
- qalbiga mashquulkiisa.
- adduunyada addoonimadeeda.
- xisaabta adaygeeda.
- iyo darajo tii u hoosaysey.
126p60
Cabdullaahi andaaki rc wuxuu yiri baa la yiri 5 waa qalbiga dawadiisa:
- saalixiinta la fadhigooda.
- qur'aanka aqriskiisa.
- caloosha faaruqeeda.
- qiyaamu laylka.
- iyo fajarka oo la khushuuco.
127
Culummo badan waxa ay isku raacday baa la yiri fikfikirka wanaagsan 5 buu u kala baxaa:
- fikrad aayaadka alle ah oo ay ka dhashaan tawxiid iyo yaqiin.
- fikrad nicmooyinka alle ah oo ay ka dhashaan maxabbo iyo kalgacayl diineed.
- fikrad yabooha alle ah oo ay ka dhashaan doonis iyo dadaal.
- fikrad gooddiga alle ah oo ay ka dhalato (jileec iyo jajabnaan).
- iyo fikrad cibaado yaridaada iyo alle ixsaan badnidiisa oo uu ka dhasho xishood.
128
Ruux xikmad badnaa wuxuu yiri baa la yiri taqwada alle waxa ka horreeya 5 isbaaro, ruuxa ka gudbaana tawqwada wuu gaaraa:
- in aad shiddada ka dooratid nicmada.
- in aad tacabka ka dooratid raaxada.
- in aad liidashada ka dooratid is qaadqaadka.
- in aad aamuska ka dooratid hadalka.
- in aad geerida ka dooratid nolosha.
129p61
Suubbanuhu csw wuxuu yiri baa la yiri:
- Faqu sirta ayuu ilaaliyaa.
- saddaqadu maalka ayey ilaalisaa.
- ikhlaasku camalka ayuu ilaaliyaa.
- runtu hadallada ayey ilaalisaa.
- la tashiguna aaraa'da ayuu ilaaliyaa.
130
Suubbanuhu csw wuxuu yiri baa la yiri maal aruurinta iyo tacbiddeedu 5 ayuu leeyahay:
- arruuntiisu daal ayey leedahay.
- dikiga alle ka mashquul ayuu leeyahay.
- cabsi in lagaa qaado ama lagaa xado ayuu leeyahay.
- magac bakhaylnimo luguu bixiyo ayuu badanaa leeyahay.
- saalixiinta oo aad ka mashquusho ama ka go'do ayuu leeyahay.
aruurin la'aantiisuna 5 ayuu leeyahay:
- raadintiisa oo ay naftu ka nasato.
- u gacan bannaanaashaha dhawrista dikriga alle dhawristiisa.
- in lagaa xado iyo lagaa qaato oo aad ka nabad tahay.
- kasbadashada magac deeqsinimo.
- iyo firaaqo u helidda saalixiin la joogga, maal ka faaruqidda darteed.
131p62
Sufyaanu thawri rc wuxu yiri baa la yiri qofna zamankan maal aruuris ma sameeyo illaa 5 sifo ayuu yeeshaa:
- Hawo dheeri.
- Adduunyo jacayl.
- Bakhaylnimo daran.
- Xaaraan ka dhawrsani yari.
- Aakhiro illow.
132
Gabyaa baa yiri:
- Kan adduunyo u doonnantahayow
ogow maalin walba saaxiib bay leedahay.
- nin bay nikaaxsataa iyada oo
meel kale looga galmoonayo.
- alla maxay adduunyo kuwo guur ka dalbaday
mid-mid u xasuuqday.
- anigu mid sirayo baan ahay beladuna
jirkayga ayey taako-taako ugu sii faafaysaa.
- sahay u qaata geerida kaarigii
safarku wuu dhaqaaqayaa buu naadiyee.
133p63
Xaatimul asam rc wuxuu yiri baa la yiri degdeggu shaydaan buu ka yimaadaa marka laga reebo 5 meelood oo sunnadii rasuulka alle ah swc:
- Martiga oo la martiqaado isla marka uu yimaado.
- diyaarinta maydka isla markuu geeriyoodo.
- gabadha oo la guuriyo isla marka ay qaan gaarto.
- deynta oo la bixiyo isla marka muddadii la gaaro.
- iyo dembiga oo laga tawbad keeno isla markuu kaa dhaco.
134
Maxamed Bin Duuri wuxu yiri baa la yiri ibliis waxa uu ahlu naar ku noqday 5 shey dartood:
- Dembigiisii ma uu qiran
- kama shallaynin
- naftiisa ma hiifin ama ma canaanan
- tawbad ma go'aansan
- naxariistii allena wuu ka quustay.
Balse Nabi Aadam cs waxa uu ahlu janno ku noqday 5 shey dartood:
- Dembigiisii buu qirtay.
- wuu ka shallaayey.
- naftiisa wuu hiifay.
- tawbada buu u degdegey.
- naxariista allena kama quusan.
135p64
Shaqiiqul balqi rc wuxu yiri baa la yiri 5 xaaladood ku shaqeeya:
- Alle ka cabsada baahida aad alle u qabtiin in la eg uun ee ha ka badinina.
- adduunyana ka qaata wax u dhigma inta aad ku noolaanaysaan uun ee ha ka badinina.
- allena ku caasiya inta aad cadaabkiisa u adkaysan kartaan in la eg uun ee ha ka badinina.
- adduunyana ka sahay qaata in u dhiganta inta aad qabrigiinna degganaanaysaan uun ee ha ka badinina.
- jannadana u sahqaysta in la eg inta aad rabtaan in aad deggenaataan uun ee ha ka badinina.
136
Sayid Cumar rc wuxu yiri baa la yiri:
- Waxan arkay saaxiib oo dhan, mana arag saaxiib ka fiican carrabka oo la dhawro.
- waxan arkay dhar oo dhan, mana arag dhar ka fiican waracnimo.
- waxan arkay maal oo dhan, mana arag maal ka fiican qaneeco.
- waxan arkay samafal oo dhan mana arag samafal ka fiican nasiixo.
- waxan arkay cunto oo dhan mana arag cunto ka fiican sabar.
137p65
Ruux xikmad badan ayaa yiri zuhdigu waa 5 xaaladood:
- Alle ku kalsooni.
- khalqiga oo laga dhawrsado.
- camal kasta oo alle darti loo sameeyo
- dulmiga oo xaggaaga loo badiyo>.
- iyo gacantaadu waxa ay shaqaysay oo lugu kaaftoomo.
Ruux ilaahay u cibaadeysanayey ayaa cibaadadii dhexdeeda ku yiri allahayoooow:
- Hawo dheeri baa i sirtay,
- adduunyo jacayl baana i halaagtay,
- shaydaan baana i lumiyey,
- naf xumaanta jecel baana xaqii iga xirtay,
- saaxiib xunna dembiyaduu igu gacan siiyey,
allihii kuwa gargaar weydiista u gargaari jirayow ii gargaar,
yaa adiga ahayn oo ii naxariisanaya ? .
138
Suubanuhu csw wuxuu yiri baa la yiri ummaddayda waxa ku imaan doona zaman ay 5 jeclaanayaan shanna illoobayaan:
- Adduunyada ayey jeclaanayaan aakhirana way illoobayaan,
- khalqiga ayey jeclaanayaan khaaliqna way illoobayaan,
- maalka ayey jeclaanayaan xisaabtiina way illoobayaan,
- qasriyaasha ayey jeclaanayaan qubuurtana way illoobayaan,
- nolosha ayey jeclaanayaan geeridana way illoobayaan.
138p66
Yaxye Mucaad wuxuu cibaadadiisii dhexdeeda ku yiri baa la yiri ilaahoooooow:
- Habeenku wax aan la koodkaaga ahayn kuma wanaagsanaado,
- maalintuna wax aan daacaddaada ahayn kuma wanaagsanaato,
- adduunyana wax aan dikrigaaga ahayn kuma wanaagsanaato,
- aakhirana wax aan cafiskaaga ahayn kuma wanaagsanaato,
- jannaduna wax aan aragtidaada ahayn kuma wanaagsanaato.
5- Lixleyda: -
139p67
Suubanaha csw wuxuu yiri baa la yiri 6 shey waa ku qariib ama ku marti 6 meelood:
- Masaajid waa ku marti dad aan ku tukanayn dhexdood,
- Musxaf ku waa ku marti guriga qoom aan aqrinayn,
- Qur'aanku waa ku marti gudaha ruux faasiq ah,
- Marwo muslimad saalixad ahi waa ku marti gacanta nin daalim ah oo akhlaaq xun,
- Nin muslim ah oo saalix ah waa ku marti gacanta naag xun oo akhlaaq xun,
- Caalimna waa ku marti qoom aan wax ka dhegeysanayn dhexdood.
140p68
Suubanuhu wuxuu yiri baa la yiri waan lacnaday 6, ilaahey subxaanahu watacaalaana wuu lancaday iyo nabi kasta oo ducadiisa la aqbalo:
- Ruuxa kitaabka alle wax ku siyaadiya ama ka dhima,
- ruuxa beeniya qaddarka alle,
- ruuxa daalim ah oo u kibray si uu ciddii alle dulleeyey u ciseeyo, ciddii alle ciseeyeyna u dulleeyo,
- ruuxa wxii alle xarrimay xalaalaysta,
- ruuxa dumarka maxramkiisa ah aada,
- iyo ruuxa sunnadayda ka taga.
ilaahey maalinta qiyaame il naxariis leh kuma soo eego.
141
Abuu bakar rc wuxuu yiri baa la yiri:
- Ibliis hortaada ayuu taaganyahay,
- naftuna midigtaada,
- hawadaaduna bidixdaada,
- adduunyana gadaashaada,
- xubnahaaguna hareerahaaga,
- Jabbaarna dushaada (awood ahaan boos ahaan maya).
- Ibliis lacnadi ha ku dhacdee wuxuu kuugu yeerayaa in aad diinta ka tagto,
- naftuna waxay kuugu yeeree in aad ilaahay caasido.
- hawadaaduna waxay kuugu yeeree shahawaat,
- adduunyana waxa kuugu yeeraysaa in aad iyada ka doorato aakhiro,
- xubnahaaguna waxay kuugu yeerayaan in aad dembi gasho,
- Jabbaarna wuxuu kuugu yeerayaa janno iyo dembi dhaaf.
sida ku xusan aayadda 221 ee suuratul baqara.
- Ruuxii ibliis wax ka yeela diinta way is daayeen,
- qoftii naftiisa wax ka yeelana ruuxiisa way is daayeen,
- ruuxii hawadiisa wax ka yeelana, caqligiisa way is daayeen,
- ruuxii adduunyo wax ka yeelana, aakhiro way is daayeen,
- ruuxii xubnihiisa wax ka yeelana janno way is daayeen,
- ruuxii alle wax ka yeelana dembi way is daayeen, guul iyo khayr buuna gaaray.
142p69
Sayid Cumar wuxuu yiri baa la yiri ilaahay sarreeye 6 waxa uu ku dhex qariyey 6:
- Ilaahey raalli ahaanshihiisa waxa uu ku qariyey cibaadadiisa,
- caradiisana wuxuu ku qariyey ku caasintiisa,
- ismul acdamkiisana (magaciisa weyn) wuxuu ku qariyey qur'aankiisa,
- habeenka laylatul qadrigana wuxuu ku qariyey bisha Ramadaan,
- salaadda dhexena wuxuu ku qariyey salaadaha,
- maalinta qiyaamena wuxuu ku qariyey maalmaha.
143p70
Sayid Cumar rc wuxuu yiri baa la yiri Mu'minku 6 nooc oo cabsi ah ayuu ku jiraa:
- Tan koowaad waa xagga alle oo waa in Ilaahey iimaankiisa ka qaato,
- labaadna waa xagga malaa'ikta oo waa in ay ka qoraan wax ay maalinta qiyaame ku fadeexeeyaan,
- saddexaadna waa xagga shaydaanka in uu camalkooda buriyo,
- afaraadna waa xagga malakul mawt in uu ruuxa kedis uga qaado isaga oo dembiile ah,
- shanaadna waa adduunyadu in ay sirto oo ay aakhiro ka mashquuliso,
- lixaadna waa ehelkiisu in ay dikriga alle ka mashquuliyaan.
144
Sayid Cali rc wuxuu yiri baa la yiri ruuxa 6 xaaladood kulansada janno raadinteed iyo naar ka cararteed bun ugama dhimin:
- Ilaahey buu dhab u aqoonsaday wuuna addeecay,
- Shaydaan buu dhab u aqoonsaday wuuna ku caasiyey,
- aakhiruu dhab u aqoonsaday wuuna dalbaday,
- adduunyuu dhab u aqoonsaday wuuna diiday,
- Xaqa ayuu dhab u aqoonsaday wuuna raacay,
- baadilka ayuu dhab u aqoonsaday wuuna ka dheeraaday.
Waxa kale oo uu Imaam Cali rc yiri nicmooyinku waa 6 shey:
- Islaamka,
- Qur'aanka,
- Muxammadu rasuulullaah scw,
- ladnaanta,
- asturnaanta,
- gacan aadane oo laga kaaftoomo.
145p71
Yaxye Mucaad rc wuxuu yiri baa la yiri:
- Cilmigu waa kugu hagaha shaqada,
- fahamkuna waa weelka cilmiga,
- caqliguna waa kugu hagaha khayrka,
- hawaduna waa gaadiidka dunuubta loo raaco,
- maalkuna waa go'a mutakabbiriinta,
- adduunyana waa suuqa aakhiro.
Abuu Dur jumayhr wuxuu yiri baa la yiri 6 arrimood adduunyo oo dhan bay u dhigmaan:
- Cunto macaan,
- Walad saalix ah,
- sawjad talo raaca ah,
- hadalka la isku raacay,
- caqliga dhammaystiran,
- jir caafimaad qaba,
146p72
Xasanul basri rc wuxuu yiri baa la yiri:
- Haddii aysan awliyadu jiri lahayn waa la jari lahaa dhulka iyo ku dhex sugan,
- haddii aysan culummadu jiri lahayn dadka oo dhami waxay noqon lahaayeen bahaa-imka oo kale,
- haddii aysan awood kala celisa jiri lahayn dadka qaarba qaar kale ayey halaagi lahaayeen,
- haddii aysan doqommadu jiri lahayn adduunyadu waa la qarbudi lahaa,
- haddii aysan dabayshu jiri lahayn wax kasta way uri lahaayeen.
147
Ruux xikmadan baa yiri baa yiri:
- Qofka aan alle ka cabsan kama badbaado simbiriirixa carrabkiisa,
- qofka aan hor tegidda alle ka cabsan kama badbaadiyo qalbigiisa xaaraan iyo shubuhaat,
- qofka aan khalqiga ka quusan damac badni kama badbaado,
- qofka aan camalkiisa dhawrin is-tus kama badbaado,
- qofka aan alle ka hoos gelinna xaasidnimo kama badbaado,
- qofka aan eegin qofka cilmi iyo camalba ka badan is cajabin kama badbaado.
148p73
Xasanul basri rc wuxuu yiri baa la yiri quluubta fasaadkiidu 6 shey buu ka yimaadaa:
- Way dambaabaan iyaga oo tawbad rajeynaya,
- cilmiga ayey bartaan kumana camal falaan,
- haddii ay ku camal falaanna ikhlaas kuma falaan,
- arzaaqda alle ayey cunaan kumana shukriyaan,
- waxa alle u qaybo kuma raalli noqdaan,
- mawtadooda ayey duugaan kumana cibro qaataan,
149
Waxa kale ee uu xasanul Basri rc yiri baa la yiri qofkii adduunyada ka doorta aakhiro ilaahey wuxuu ku ciqaabaa 6 cuquubadood oo 3 na adduunyada tahay 3 na aakhiro
3 da adduunyadu waa:
- Hawa badni aan dhammaad lahayn,
- adduunyo jacayl aan qaneeco lahayn,
- iyo cibaadada macaankeeda oo laga qaado.
3 da aakhiraduna waa:
- Shiddada maalinta qiyaame,
- xisaab aad u adag,
- iyo shallayto dheer.
150p74
Axnaf bin Qays rc wuxuu yiri baa la yiri:
- Xaasidnimo raaxo ma leh,
- beenu sharaf ma leh,
- bakhayl xeelad ma leh,
- boqorro ballan ma leh,
- edeb laawe hoggaan ma leh,
- xukun allena celin ma leh.
151
Ruux xikmad badan ayaa la weydiiyey addoonku ma kala garan karaa hadduu tawbad keeno in tawbadii laga aqbalay iyo in lugu celiyey, wuxuu ku jawaabay taas anigu ma xukumi karo, laakiin wuxuu ku garan karaa calaamadahan oo uu isku arko:
- Naftiisa oo uu u arko in aysan dembi ka macsuum ahayn,
- naftiisa oo ku arko farxad ka maqan iyo murug ku xaadirsan,
- ahlu khayrka oo uu dhaweeyo iyo ahlu sharta oo uu fogeeyo,
- adduunyada inteeda yar oo la badata, camalka aakhiro ee badanna la yaraado,
- qalbigiisa oo wixii alle u dammaano qaaday ku mashquula, wixii kalena ka mashquula,
- carrabkiisa oo uu dhawro, fikir badan, murugo iyo shallayto joogto u noqota.
152p75
|
